Je kat sabbelt aan een deken terwijl hij s’ochtends lekker op schoot ligt. Ze knort als een gek, kneed met haar voetjes en kwijlt er een beetje bij. Ze lijkt in een diepe trance. Voor velen is dit beeld onweerstaanbaar schattig. Wellicht omdat we sabbelen – bewust of onbewust – koppelen aan het beeld van een zuigende baby. En hoe schattig is dat? Deze vorm van kattengedrag ziet er daarom heel onschuldig uit en wordt vaak gezien als een teken van affectie en vertrouwen maar dat is het niet. Ook al komt het vaak voor, sabbelen valt niet onder normaal kattengedrag, maar is een gedragsstoornis die we kennen als Pica. Pica is het sabbelen op, knagen aan of zelfs het opeten van oneetbaar materiaal. Hoe komt een kat hieraan, en beter nog hoe komt hij er weer vanaf? Dat lees je in deze blog.

Wat is Sabbelen?

Dit gedrag bestaat uit het letterlijk sabbelen van een kat aan niet eetbare voorwerpen. Zo kan het zijn dat je kat sabbelt aan een dekentje, wol, kleding (katoen), veters, knuffels en vloerkleden. Sommige katten zuigen of sabbelen op hun eigen lichaamsdelen zoals hun poten of staart. Andere katten sabbelen liever op een oor of vinger van hun baasje. Andere katten likken aan of kauwen/ knagen op oneetbaar materiaal zoals plastic, rubber, karton of papier. Ook komt het voor dat katten oneetbare materialen zoals rubber elastiekjes, elektriciteitskabels of behang opeten. Het sabbelen, likken, kauwen of opeten van oneetbaar materiaal wordt “Pica” genoemd. Pica ontstaat vaak in de eerste 6 tot 18 maanden van het leven van de kat [1].

Een voorbeeld van Pica: een kat sabbelt aan een deken

Bron video: Kitten Suckling Her Blanket, ClaireCats, 21 sep. 2017, Youtube

Sabbelen is alleen normaal kattengedrag voor kittens

Normaal kattengedrag is gedrag met een duidelijke functie, een duidelijk doel en dat past bij de omstandigheden. Sabbelen is daarom heel normaal kattengedrag wanneer dit voorkomt bij een kitten dat nog bij de moederpoes drinkt. Een kitten heeft een sterke zuigbehoefte. Dit hoort bij zijn overlevingspakket. Door likkende en zuigende mondbewegingen te maken rond de tepel van de moederpoes brengt hij de melkproductie op gang. Hierdoor is hij verzekert van voldoende voeding. Bij een kitten heeft dit gedrag dus een duidelijke functie (melkproductie op gang brengen) en een duidelijk doel (voeding binnen krijgen). De zuigbehoefte van een kitten is het gereedschap dat hij heeft meekregen van de natuur om genoeg melk binnen te krijgen en dus te overleven.

Sabbelen is afwijkend voor volwassen katten

Wanneer katten dit gedrag vertonen op latere leeftijd, heeft het gedrag zijn functie en doel verloren en is het niet normaal meer. Door te sabbelen aan een oor of een dekentje wordt er natuurlijk geen melkafgifte gestimuleerd en de kat krijgt ook geen voeding binnen. Uit recent onderzoek is gebleken dat verschillende factoren bijdragen aan de ontwikkeling van dit gedrag [1,2,3]

• Ras-gevoeligheid (Siamees, Burmees, Heilige Birmaan)
• Herplaatsing/verhuizing van de kat
• Chronische honger (katten op dieet, of te weinig eten krijgen)
• Bereiken seksuele volwassenheid (territoriale drang)
• Pica komt voor in situaties waarin de kat ondergestimuleerd is (bij verveling), of juist overgestimuleerd (bij spanning, stress, frustratie)
• Problemen in de sociale omgeving (met andere dieren of baasjes)
• Vroege-moederscheiding (vóór de leeftijd van 12-13 weken)
• Medische aandoeningen (maag-darm aandoeningen, voedingstekorten, medicijnen die de eetlust verhogen)

Sabbelen is stereotype gedrag waarbij de herhaling zorgt voor de aanmaak van geluksstofjes 

Wanneer gedrag geen duidelijk doel of duidelijke functie heeft en continu herhaald wordt, spreken we van ‘stereotype gedrag‘, wat ook wel obsessief of compulsief gedrag wordt genoemd. Stereotype gedrag is een reeks handelingen of bewegingen die telkens herhaalt wordt maar geen duidelijk doel of functie heeft maar wel afgeleid is van normaal onderhoudsgedrag (b.v. wassen, eten, spelen, lopen).

Het sabbelen is dan ook een overblijfsel uit de vroege jeugd. De kat herhaalt de bewegingen omdat de herhaling ervoor zorgt dat er geluksstofjes (endorfines) in de hersenen worden aangemaakt. Wanneer een kat veelvuldig sabbelt is hij actief bezig om zichzelf een fijn gevoel te geven. De kat probeert zich zo te ontspannen.

Er wordt dan ook wel aangenomen dat Pica een manier is om stressgevoelens te overwinnen, te verminderen of te tolereren (copingsmechanisme). Het vervelende is, dat het pica gedrag vaak niet tot de gewenste oplossing leidt voor de kat. Alhoewel er geluksstofjes worden aangemaakt wanneer je kat sabbelt aan een deken, zorgt het niet voor de echte ontspanning die de kat zoekt. Hierdoor blijft de kat ermee doorgaan.

Knagen en opeten van oneetbaar materiaal

Hier is nog geen onderzoek naar gedaan, maar wat wij veel in de praktijk zien is dat stressgerelateerde Pica drie gradaties lijkt te kennen. Het begint met sabbelen, gaat na een tijd over in knagen en eindigd met het daadwerkelijk opeten van oneetbaar materiaal. Dat lijkt ook aannemelijk omdat het sabbelen een vrij oppervlakkige mondbeweging is waarbij de kat nauwelijks materiaal binnenkrijgt. Bij knagen krijgt de kat kleine stukjes materiaal binnen. En wanneer een kat grote stukken opeet, krijgt hij de meeste hoeveelheid oneetbaar materiaal binnen. Dat opeten van oneetbaar materiaal zoals textiel kan levensgevaarlijk worden wanneer de kat echt grote stukken wol of kleding deels of helemaal opeet. Wanneer een kat (flinke hoeveelheden) oneetbaar materiaal opeet, is het altijd raadzaam om contact te hebben met zowel een kattengedragstherapeut als een dierenarts om de oorzaak te achterhalen.

Er bestaan verschillende soorten Pica’s

• Erfelijke Pica (rasgebonden)
• Medische Pica
• Stressgerelateerde Pica

Sommige katten zijn in hun aanleg gevoelig voor Pica, maar er kan ook sprake zijn van een medische Pica of een stressgerelateerde Pica. Zeker wanneer de voorwerpen geen duidelijke smaak, textuur of geur hebben, het gedrag buitenproportioneel is en de kat erg gedreven en gefocust is om te sabbelen, is een Pica door stress een goede mogelijkheid [4]. De dierenarts kan een medische Pica – welke veroorzaakt wordt door ziekte of een voedingstekort – uitsluiten. Bloedarmoede is een voorbeeld van een onderliggende lichamelijke oorzaak die pica kan veroorzaken. Bij katten met een bloedtekort die pica vertonen, zien we vaker dat zij likken aan beton en stenen of kattenbakgrit opeten [5].

Pica afleren of behandelen?

Pica is niet af te leren

omdat het de kat voorziet in een bepaalde behoefte en hem in staat stelt om beter met stress om te gaan. Wanneer je de kat belemmert in deze behoefte is de kans groot dat hij hierdoor nog meer stress ervaart, waardoor het gedrag alleen maar verergert.

Pica is wel te behandelen

Omdat het sabbelen vaak als erg prettig en rustgevend wordt ervaren door de eigenaar, wordt de noodzaak van een behandeling vaak onderschat. Het is goed om je te realiseren dat Pica geen diagnose is, maar een symptoom. Pica maakt geen onderdeel uit van de normale lichamelijke bewegingen van de kat, het is een ziekteverschijnsel dat is ontstaan door veranderingen in het brein. Stereotype gedrag kan samen gaan met verschillende gedragsproblemen zoals voerfrustratie, angststoornis (verlatingsangst b.v.) en hyperactiviteit. Het kan daarom gewenst zijn om een gedragskundige naar de kat te laten kijken.

Hoe zit dit met jouw kat? Sabbelt jouw kat vaak op je trui of je badjas? Knaagt je kat op kartonnen dozen, likt hij dagelijks op plastic? We zijn benieuwd naar jouw ervaringen en ideeën over dit onderwerp. Laat eens een reactie achter onderaan dit artikel.

Wanneer schakel je hulp in?

Wanneer het sabbelen, knagen of opeten van oneetbaar materiaal dagelijks of meerdere dagen per week voorkomt, is het verstandig om eens samen met een kattengedragstherapeut te kijken waar dit gedrag vandaan komt. Je kunt hiervoor vrijblijvend contact opnemen. De juiste behandeling van een Pica veroorzaakt door stress, richt zich op de onderliggende oorzaak. Hiervoor is een juiste diagnose nodig. Deze wordt gesteld aan de hand van een gedragsobservatie aan huis.  De kattengedragstherapeut zal voorafgaand aan de behandeling een analyse maken van het gedrag en op grond daarvan een behandelplan opstellen. Een behandeling richt zich dan ook altijd op deze oorzaak en in het algemeen op:

• Een stimulerende leefomgeving creëren in situaties waarin de kat ondergestimuleerd is (bij verveling)
• Een veilige, rustgevende leefomgeving creëren in situaties waarin de kat overgestimuleerd is (bij spanning, stress, frustratie)
• Stressbronnen zoveel mogelijk verminderen
• De juiste omstandigheden creëren waarbij voldaan wordt aan de natuurlijke behoeften van de kat
• Straf, dwang, beperkingen/belemmeringen en negatieve emoties verminderen en vervangen door gepaste trainingstechnieken
• De kat effectievere alternatieven aanbieden om met stress om te gaan
• Nieuwe, gepaste rituelen creëren
• Wanneer er sprake is van verlatingsangst, is gedragsmodificatie nodig

[starbox]

Lekker in je Vacht maakt enkel gebruik van betrouwbare en wetenschappelijke bronnen. Wil je meer weten over dit onderwerp kun je de volgende artikelen nalezen:

1. Bradshaw, J. W., Neville, P. F., & Sawyer, D. (1997). Factors affecting pica in the domestic cat. Applied Animal Behaviour Science, 52(3-4), 373-379.
2. Amat, M., Camps, T., & Manteca, X. (2016). Stress in owned cats: behavioural changes and welfare implications. Journal of Feline Medicine and Surgery, 18(8), 577-586.
3. Mongillo, P., Adamelli, S., Bernardini, M., Fraccaroli, E., & Marinelli, L. (2012). Successful treatment of abnormal feeding behavior in a cat. Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research, 7(6), 390-393.
4. Landsberg, G., Hunthausen, W., & Ackerman, L. (2011). Behavior Problems of the Dog and Cat-E-Book. Elsevier Health Sciences.
5. Taylor, S. (2013). Pica. In BSAVA Manual of Feline Practice (pp. 279-281). BSAVA Library.