Verlatingsangst bij de kat is nog niet zo’n bekend fenomeen zoals dat bij de hond wel het geval is. De kat staat dan ook nog steeds bekend als een wat afstandelijk dier. De waarheid is echter dat katten wel degelijk (heel erg) hechten aan hun baasjes. En dat je als baasje ook vaak de veilige haven bent van je kat.

Ook kortdurende afwezigheid van zijn geliefde baasje veroorzaakt iedere keer, buitengewoon veel stress bij een kat met verlatingsangst. Hoeveel stress de kat ervaart, is waarschijnlijk afhankelijk van hoe gehecht de kat is aan zijn baasje. De reactie op de scheiding van het baasje wordt vaak gekenmerkt door heftige emoties en angstig gedrag, dat de kat veel ongemak geeft.

Een kat met verlatingsangst is echt afhankelijk van de aanwezigheid van zijn baasje om zichzelf goed te voelen. Verlatingsangst gaat vaak samen met andere gedragsproblemen, waarbij dit dan alleen wordt uitgelokt door de scheiding van zijn geliefde baasje. Bij verlatingsangst is er vaak sprake van erg star en dwangmatig gedrag dat lastig te doorbreken is zonder professionele hulp. Er zijn verschillende oorzaken voor verlatingsangst en ook verschillende risicofactoren. In deze blog lees je hoe verlatingsangst in katten ontstaat, hoe je het herkent in je eigen kat en wat je kan doen.

Hoe ontstaat verlatingsangst?

In het algemeen kun je stellen dat sociale dieren gevoelig zijn voor de afwezigheid van een hechtingsfiguur. Hoe gevoelig ze daarvoor zijn, hangt af van het ras, de ervaringen die ze hebben gehad toen ze klein waren. En hoe emotioneel stabiel ze zijn.

Bij kittens zijn sommige verlatingsreacties normaal en wenselijk, omdat ze belangrijk zijn om te kunnen overleven. Het is bijvoorbeeld normaal dat kittens piepen wanneer de moederpoes het nest heeft verlaten.

Wanneer kittens in huis komen bij mensen is het ook normaal dat zij wat milde verlatingsangst ervaren. Ze zijn net gescheiden van hun moederpoes en nestgenootjes waarmee ze al die tijd samen zijn geweest. Wanneer er een kitten in huis komt, kun je deze milde vorm van verlatingsangst verminderen door ’s nachts in de buurt van de nieuwe kat te slapen. Sociale dieren slapen van nature bij elkaar voor de veiligheid.

Een kitten zal zich opnieuw moeten leren hechten aan de nieuwe baasjes en eventuele kattenvriendjes. En de kitten zal ook op een rustige manier moeten wennen aan het alleen zijn.

De verschillende oorzaken voor verlatingsangst in de kat

1. Onervarenheid met alleen gelaten worden – Een te grote afhankelijkheid kan onbedoeld worden versterkt door de kattenbaasjes zelf. Doordat zij bijvoorbeeld kittens niet al vanaf jonge leeftijd hebben laten wennen aan alleen zijn.  Hierdoor hebben ze dan onvoldoende de kans gehad om te leren omgaan met de afwezigheid van hun baasjes. Onbedoeld en vanuit de beste intenties kan er dan een dwangmatige sociale gehechtheid en afhankelijkheid ontstaan.
2. Een trauma in combinatie met gescheiden zijn met baasje – Wanneer katten een zeer heftige gebeurtenis meemaken waarbij ze het gevoel gehad hebben dat hun leven in gevaar was en het baasje afwezig was, kan dit ook zorgen voor een verstoorde scheiding reactie. Wellicht dat de kat de afwezigheid van het baasje koppelt aan de onveiligheid van het trauma. En van daaruit het gevoel van veiligheid juist koppelt aan de aanwezigheid van het baasje.
3. Verlies van een geliefd baasje (of kattenvriendje) door overlijden, echtscheiding of vertrek – Hierbij ervaart de kat letterlijk de (permanente) afwezigheid van een geliefd baasje of maatje. In het geval van een baasje kan dat zijn door echtscheiding of vertrek naar het buitenland bijvoorbeeld. Maar ook het overlijden van een baasje of kattenvriendje zorgt voor verlies, een periode van rouw en uiteindelijk soms verlatingsangst. Rouw is een van de meest extreme scheidingsreacties die bestaan en komt ook voor bij katten. Wanneer de (hevige) rouw tijdelijk is (enkele maanden), dan is dit normaal. Maar sommige katten zijn niet in staat om het verlies goed te verwerken. Dan kan rouw omslaan in depressie of verlatingsangst waarbij de kat mogelijk onterecht het gevoel heeft dat hij een hechtingsfiguur op elk moment kan kwijtraken.

Risicofactoren die de ontwikkeling van verlatingsangst versterken

• Veranderingen in de routine van de eigenaar
• Rasgevoeligheid (we zien dit vaker bij stressgevoelige rassen zoals de Oosters korthaar en de Siamees)
• Alleen wonen zonder kattenvriendje (maar ook katten die wel samenleven kunnen verlatingsangst ontwikkelen)
• Onvoldoende uitdagende leefomgeving
• Herplaatsing naar een nieuw huis
• Langdurige opname bij de dierenarts
• Langdurig verblijf in een vreemde omgeving (pension, uit logeren)
• Baasjes die veel van huis zijn
• Hogere leeftijd (zorgt ervoor dat katten emotioneel minder flexibel zijn en zich lastiger aanpassen aan veranderingen)

Symptomen verlatingsangst bij katten

Je kat hoeft niet alle symptomen te hebben om te spreken van verlatingsangst. Er is enkel sprake van verlatingsangst wanneer er sprake is van onrust of paniek wanneer je fysiek gescheiden bent van de kat (bijvoorbeeld door een dichte deur). Wel is het zo, dat hoe meer symptomen je kat heeft, hoe ernstiger de verlatingsangst is. Andere symptomen zoals plassen en poepen in huis zien we veel bij katten maar verlatingsangst. Maar deze kunnen ook andere oorzaken hebben zoals stress of onveiligheid.

1. Onrustig worden (miauwen, heen en weer lopen, zoeken) of in paniek raken wanneer het baasje niet in de buurt of van huis is 
2. Onrustig worden of in paniek raken wanneer je aanstalten maakt om te vertrekken (schoenen aandoen, werkkleding aandoen, jas aandoen)
3. Proberen mee naar buiten te rennen als je van huis vertrekt
4. Je kat volgt je overal door het hele huis
5. Je kat onderneemt niets of weinig activiteiten uit zichzelf omdat hij niet van je zijde wil wijken
6. Gedragsproblemen zoals plassen in huis, poepen in huis, overmatig miauwen, agressie, depressie, sloopgedrag en overmatig wassen op de momenten dat de kat gescheiden is van zijn baasje
7. Overdreven positieve opwinding bij thuiskomst baasje (droogsproeien, veel miauwen, veel kopjes geven)
8. Bij de meeste katten met verlatingsangst zien we veel dwangmatig gedrag
9. Sproeien of plassen bij afwezigheid baasje
10. Agressief gedrag om te voorkomen dat je de deur uitgaat
11. Overdreven aanhankelijk gedrag
12. Veel geruststellend gedrag (kopjes geven, trappelen, zichzelf veelvuldig wassen)

Wanneer is het geen verlatingsangst bij je kat?

Kat sproeit of plast in huis tijdens de vakantie

We zien in de gedragspraktijk veel katten waarvan de baasjes vermoeden dat er sprake is van verlatingsangst, terwijl dat niet zo is. Het belangrijkste symptoom om te bepalen of je kat verlatingsangst heeft, is het feit dat de kat onrustig wordt of in paniek raakt van jouw afwezigheid. Ook als dat maar eventjes is. Is dat niet het geval, dan is er geen sprake van verlatingsangst. Plassen in huis zien we veelvuldig bij katten met verlatingsangst. Maar dat een kat in huis plast bij de afwezigheid van de eigenaren, betekent nog niet automatisch dat het om verlatingsangst gaat.

Veel kattenbaasjes denken dat hun kat verlatingsangst heeft wanneer deze in huis plast tijdens de vakantie. In 9 van de 10 gevallen is hier echter geen sprake van verlatingsangst. Maar van een stapeling van stress. Stress die veroorzaakt wordt door de langdurige afwezigheid van de baasjes. En stress door alle veranderingen die de vakantie met zich meebrengt. Veelal gaat het om katten die al gestrest waren toen de baasjes nog wel thuis waren. Langdurige afwezigheid van de baasjes geeft bij alle katten wel wat stress. Daarnaast verandert de hele dagelijkse routine van de kat tijdens de vakantie wat ook stressvol is.

En in sommige gevallen wordt de kat ook nog eens beperkt in zijn bewegingsvrijheid tijdens vakanties. Omdat hij in bepaalde ruimtes niet mag komen. Of niet naar buiten kan. Stress is iets dat stapelt. En wanneer een kat al gestrest was vóór de vakantie, kan al de stress die de vakantie geeft net de laatste druppel zijn. De kat is dan zo gestrest dat hij er niet meer mee weet om te gaan. De oorzaak van het sproeien of plassen in huis is dan geen verlatingsangst. Maar een overmatige hoeveelheid stress.

Kat sloopt de boel of plast in huis als de eigenaar er niet is

Probleemgedrag zoals plassen in huis, of sloopgedrag kan vooral of alleen voorkomen op momenten dat zijn baasjes er niet zijn. Maar ook dan hoeft dit nog niet per se op verlatingsangst te wijzen.

Dit kunt je zelf testen door de deur van de woonkamer dicht te doen en het gedrag van de kat te bekijken. Wanneer de kat niet of nauwelijks reageert, is er geen sprake van verlatingsangst. Jouw afwezigheid heeft dan wel een negatieve invloed op de kat, maar het is geen verlatingsangst. De kat voelt zich wellicht erg onveilig in huis, wat versterkt wordt door jouw afwezigheid. Of de kat ervaart een hoge mate van stress wat versterkt wordt door jouw afwezigheid.

Wat kun je doen om een kat met verlatingsangst te helpen?

Wanneer je er zeker van bent dat het gaat om verlatingsangst, dan is het goed om altijd contact op te nemen met een kattengedragstherapeut. Dit gedrag gaat niet vanzelf over. En onze ervaring leert dat je helaas maar weinig zelf kunt doen om dit probleem op te lossen. Dat komt omdat de kat zich namelijk allerlei starre gedragspatronen heeft aangemeten. En die zijn niet op te lossen met wat simpele tips. De behandeling van verlatingsangst richt zich op de klinische symptomen die per kat verschillend zijn. En doorbreekt de onwenselijke gedragspatronen van de kat.

Het vervullen van alle natuurlijke behoeften van de kat beschermd tegen het ontwikkelen van verlatingsangst. Hetgene waar je de kat zelf bij kan ondersteunen is zijn veilige gevoel versterken en zorgen voor genoeg activiteiten. Om zijn onveilige gevoel te verminderen kun je meer veilige plekjes maken voor de kat. Wanneer je kat overal de hoogte in kan en genoeg verstopplekjes heeft, zal de kat zich veiliger voelen. In onze webshop vindt je verschillende opties voor je kat in de vorm van klimmuur onderdelen om dit bereiken.

Een kat met verlatingsangst onderneemt meestal maar weinig activiteiten uit zichzelf, omdat hij niet van je zijde wil wijken. Om je kat hierin te ondersteunen, kun je zorgen voor genoeg vermaak, in de vorm van (interactief) speelgoed en voerpuzzels bijvoorbeeld. Het maken van veilige plekjes en je kat voorzien van genoeg vermaak is echter meestal niet genoeg.

Alle factoren die meespelen zullen één voor één moeten worden aangepakt. En bij verlatingsangst zul je als baasje ook bepaalde dingen moeten doen en laten die het gedrag van de kat uitlokt en in stand houdt. Er is vaak een hele sterke invloed van het gedrag van het baasje op de kat.

Alleen door inzicht te krijgen in deze wisselwerking, kun je het eigen gedrag en daarmee het gedrag van de kat effectief bijsturen. In sommige ernstige gevallen is het ook nodig dat de kat wordt ondersteund met psychofarmaca (gedragsmedicijnen) om de kat gevoeliger te maken voor gedragstherapie. Ook om die reden is de begeleiding van een kattengedragstherapeut vaak nodig.