Sterilisatie en castratie

Sterilisatie of castratie van de kat op jonge leeftijd heeft in de afgelopen jaren veel aandacht en bekendheid gekregen. Normaal gesproken vindt vroegcastratie rond de leeftijd van 6 tot 16 weken plaats. Castratie wordt door veel dierenwelzijnsorganisaties – zoals Stichting Mens & Dier Nederland – gezien als een cruciale stap in het overwinnen en beheersen van de overpopulatie van katten. Echter wordt in de praktijk nog steeds op een veel latere leeftijd (ouder dan 6 maanden) of helemaal niet gecastreerd. Geschat wordt dat er tussen de 135.000 tot 1.2 miljoen zwerfkatten in Nederland rondlopen. Alle zwerfkatten zijn (in)direct afkomstig van vroegere huiskatten.

Vanaf een leeftijd van ongeveer 4 maanden kunnen kittens geslachtsrijp worden waardoor ze zelf voor jonge katjes kunnen zorgen. Door je kat tijdig te laten helpen, draag je eraan bij dat minder katten op straat of in het asiel belanden. Castratie van katers (verwijderen van de zaadballen) of poezen (verwijderen van de eierstokken) kan er daarnaast voor zorgen dat je kat een (nog) aangenamere en gezondere huisgenoot wordt. De noodzaak van en vooral de leeftijd waarop castratie zou moeten plaatsvinden is nog steeds controversieel. Dit komt met name doordat aan castratie zowel voor- als nadelen kleven die afhankelijk zijn van de diersoort, de leeftijd bij castratie, geslacht en het ras. In deze blog worden de voordelen en de lange termijn risico’s van castratie op verschillende leeftijden in katten besproken.

Verschil tussen castratie en sterilisatie

Technisch gezien worden poezen en katers beide gecastreerd. De operatieve ingreep die wordt uitgevoerd heet bij zowel poezen als katers een ‘castratie’. Bij poezen kan nog onderscheid worden gemaakt tussen een ovariëctomie of een ovariohysterectomie, het verwijderen van enkel de eierstokken of zowel de eierstokken als de baarmoeder. Door castratie wordt de productie van de geslachtshormonen onderbroken en het dier wordt technisch gezien onvruchtbaar gemaakt. Gedrag dat door geslachtshormonen wordt aangestuurd, verdwijnt daarom door castratie.

In het geval van een sterilisatie wordt de zaadstreng van een kater of de eileider van de poes afgebonden. Dit neemt ook de voortplantingsfunctie weg maar het seksuele gedrag en de risico’s op ziekten veroorzaakt door seksuele hormonen worden niet beïnvloedt. Omdat dit ongewenst is, wordt sterilisatie vrijwel nooit uitgevoerd. In de volksmond wordt castratie bij poezen sterilisatie genoemd, maar technisch gezien is deze term dus onjuist.

Waarom (jong) castreren? de gezondheidsvoordelen

Katers (castratie)

• Minder abcessen bij katers Als een kater wordt gecastreerd, verliest hij met zijn teelballen meteen zijn belangrijkste bron van het geslachtshormoon testosteron wat verantwoordelijk is voor agressie. Gecastreerde katers vechten minder of niet, waardoor vechtabcessen minder vaak voorkomen.
• Astma, ontstoken tandvlees komen minder vaak voor bij zowel tijdig (voor de leeftijd van 5,5 maanden) gecastreerde katers als poezen
• Kortere operatieduur  bij jonge dieren omdat de operatie technisch gezien makkelijker is.

Poezen (sterilisatie)

• Verkleint de kans op melkkliertumoren (mamatumoren) poezen die jonger zijn dan 6 maanden bij castratie, hebben 91% minder kans op het ontwikkelen van tumoren in het melkkliertumoren dan ongecastreerde katten. Wanneer ze jonger zijn dan 1 jaar is de kans 86% zo klein. Katten die tussen 1 en 2 jaar oud zijn bij castratie, hebben nog maar 11% minder kans op deze vorm van kanker. Wanneer een poes meer dan 2 krolse perioden heeft doorgemaakt of een leeftijd van 2 jaar heeft bereikt, verdwijnt het beschermende effect van castratie op het ontstaan van tumoren in het melkklierweefsel.
• Voorkomt tumoren geslachtsapparaat deze tumoren zijn zeer zeldzaam in geholpen katten.
• Baarmoederontsteking de kans op baarmoederontsteking is verwaarloosbaar, mits de poes gecastreerd is voor de eerste krolsheid.
• Astma, ontstoken tandvlees komen minder vaak voor bij zowel tijdig (voor 5.5 maanden) gecastreerde katers als poezen.
• Kortere operatieduur bij jonge dieren omdat de operatie technisch gezien makkelijker is.
• Poezenpil is niet nodig, waardoor vervelende bijwerkingen van deze pil zoals een verhoogde kans op melkkliertumoren, baarmoederontsteking en suikerziekte wordt voorkomen.

Gedrag kater na castratie

Een castratie verandert het karakter van de kater niet in negatieve zin. Het verandert alleen de invloed van geslachtshormonen die seksueel gedrag aansturen. De geslachtshormonen kunnen na castratie nog 6 weken in het lichaam actief zijn.

• Sproeien is een vorm van communicatie tussen katten onderling en wordt onder andere gebruikt om de seksuele status kenbaar te maken. Een kater die gecastreerd wordt, voordat hij seksueel actief is, zal niet sproeien (om hormonale redenen). Wanneer een kater sproeit om een hormonale reden, zal castratie het sproeien oplossen. Sproeit de kater om een andere reden, dan zal de castratie geen invloed hebben op het sproeien.
• Vechten  neemt af of verdwijnt in zijn geheel wanneer een kater wordt gecastreerd omdat het veel van geslachtshormoon dat verantwoordelijk is voor agressie (testosteron) verdwijnt.
• Seksueel gedrag komt minder vaak voor in katers die op jonge leeftijd gecastreerd zijn omdat de bron van de geslachtshormonen wordt verwijderd met castratie.
• Verlegen naar vreemden een onderzoek naar de effecten van vroegcastratie op gedrag wees uit dat vroeggeholpen katers iets meer verlegen zijn rond bezoek dan ongecastreerde katers en zich vaker verstoppen.
• Hyperactiveit komt minder vaak voor in katten die voor een leeftijd van 5,5 maanden zijn gecastreerd.

Gedrag poes na steriliseren

Poezen worden niet liever na het krijgen van een nestje. Integendeel, de meest felle en agressieve katten zijn vaak moederpoezen! Castratie heeft geen betekenisvolle invloed op het karakter van de poes. De geslachtshormonen kunnen na castratie nog 6 weken in het lichaam actief zijn.

• Sproeien is een vorm van communicatie die ook poezen gebruiken om hun seksuele status kenbaar te maken. Castratie voorkomt deze vorm van sproeien.
• Seksueel gedrag komt minder vaak voor in poezen die op jonge leeftijd gecastreerd zijn.
• Minder onrustig poezen die krols zijn, worden onrustig omdat zij een sterke seksuele drift voelen. Na castratie verdwijnt dit in zijn geheel.

Nadelen castratie

Dieet-droogvoer voor gecastreerde katten, klik hier om te bestellen

Voor gecastreerde jonge katten, klik hier om te bestellen

Natvoer voor de gecastreerde kat, klik hier om te bestellen

Meer kans op obesitas

Overgewicht of obesitas kan in zowel gecastreerde als intacte dieren voorkomen. De ingreep zelf veroorzaakt geen overgewicht, maar het vertraagt de stofwisseling, terwijl de eetlust toeneemt. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat gecastreerde dieren een hogere kans hebben op het ontwikkelen van overgewicht dan ongeholpen dieren. Je kunt dit voorkomen door voer te geven dat minder energie bevat. Er zijn aanwijzingen dat castratie voor de leeftijd van 6 maanden de kans op een sterke gewichtstoename verkleint. Des te reden meer dus om een kat voordat hij seksueel volwassen is, te castreren.

Bedenkingen rondom castratie

Blaasproblemen zoals blaasgruis (FLUDT)

Er is onderzocht of jong gecastreerde katten – en dan in het bijzonder katers – gevoeliger zijn voor blaas- en urinewegproblemen dan ongeholpen katers. Onderzoekers speculeerden dat de diameter en de functie van de plasbuis van jong geholpen katers anders was dan die van intacte katers. Verschillende studies hebben uitgewezen dat de functie en de diameter van de plasbuis gelijk was bij katten ongeacht of ze vroeg (7 weken) of op latere leeftijd (7 maanden) gecastreerd waren. Sterker nog, recenter onderzoek wijst uit dat castratie op jonge leeftijd beschermend werkt tegen blaasgruis. Blaas- en urinewegproblemen komen vaker voor in laat gecastreerde dieren dan bij vroege castraties.

Vertraagd sluiten van de groeiplaten

De groeischijven in de botten sluiten onder andere onder invloed van seksuele hormonen. Na castratie verdwijnen deze nagenoeg waardoor de groeischijven op latere leeftijd sluiten. Er is echter nooit aangetoond dat dit een negatieve invloed heeft op de structuur of de kwaliteit van de botten bij katten.

Ongecastreerde katers groeien mooier uit

Onderzoek heeft uitgewezen dat castratie (ongeacht de leeftijd) geen invloed heeft op de uiteindelijk grootte van de volwassen kat.

Onderontwikkelde vulva

Poezen die op jonge leeftijd zijn geholpen, hebben een onderontwikkelde vulva. In sommige honden kan dit leiden tot huidontstekingen van de vulva (perivulvaire dermatitis). Bij katten komt dit probleem echter niet voor.

Wanneer poes of kater steriliseren

Het beste is om een kitten te castreren voordat hij seksueel volwassen is. Sommige kittens zijn al met 16 weken geslachtsrijp. Daarnaast is er nog een factor om rekening mee te houden.

Castratie is een operatieve ingreep die wat stress veroorzaakt in het lichaam. Na een operatie is de kat daarom wat gevoeliger voor infecties. Het is daarom belangrijk dat de afweer van de kitten goed werkt. Je kunt kittens daarom het beste laten inenten voordat ze gecastreerd worden. De tweede vaccinatie krijgen kittens in de regel rond de leeftijd van 12 weken. De beste leeftijd om een kitten te castreren is tussen 13-16 weken.

Wanneer je je kat laat castreren kun je hem gelijk laten chippen omdat hij toch al onder narcose moet. De kat voelt het chippen dan niet. Als je kat gechipt is, wordt hij makkelijker teruggevonden wanneer hij onverhoopt vermist raakt, wel zo’n fijn idee!

Castratie kat kosten | prijs sterilisatie kat

De prijzen van castratie zijn dierenkliniek gebonden omdat zowel de uitvoering van de ingreep als de nazorg per kliniek verschilt. Sommige klinieken gebruiken bijvoorbeeld een waakinfuus tijdens de operatie. Of de kat wordt geïntubeerd waardoor wordt voorkomen dat er per ongeluk vocht naar de longen loopt. En kan vervolgens zijn roes uitslapen op een warmtematje. Soms zijn pijnstilling, de nacontrole, een t-shirt of een kraag wel inbegrepen in de prijs. In andere gevallen zul je deze er los bij moeten kopen. In onderstaande tabel vindt je de tarieven voor castratie en sterilisatie van 25 dierenklinieken en wat castratie en sterilisatie gemiddeld kost.

Stichting Mens en Dier

Eigenaren met een minimum inkomen kunnen hun katten tegen gereduceerde tarieven laten steriliseren/castreren. Stichting Mens & Dier Nederland neutraliseert katten van minima, hetgeen vaker dan eens het leven van een ongeholpen poes heeft gered. Zoals je in deze blog hebt kunnen lezen, hebben ongecastreerde poezen een grotere kans op een vergrote en ontstoken baarmoeder. Deze aandoening kan dodelijk zijn wanneer deze onbehandeld blijft. Wil je de stichting een hart onder de riem steken door middel van een (eenmalige of maandelijkse) donatie, bezoek dan de website. Voor elke nieuwe maandonateur van € 2,50 per maand kan er jaarlijks een kat meer geholpen worden.

Heb je vragen of opmerkingen?

Wil je iets vragen of heb je opmerkingen naar aanleiding van deze blog? Neem dan gerust contact op via het servicegebied.

Bronnen:

• Alexander, L. G., Salt, C., Thomas, G., & Butterwick, R. (2011). Effects of neutering on food intake, body weight and body composition in growing female kittens. British Journal of Nutrition, 106(S1), S19-S23.
• Joyce, A., & Yates, D. (2011). Help stop teenage pregnancy! Early-age neutering in cats. Journal of Feline Medicine and Surgery, 13(1), 3-10.
• Reichler, I. M. (2009). Gonadectomy in cats and dogs: a review of risks and benefits. Reproduction in domestic animals, 44(s2), 29-35.
• Howe LM, Slater MR, Boothe HW, et al. (2000) Long term outcome of gonadectomy performed at an early age or traditional age in cats. J Am Vet Med Assoc; 217: 1661–65.
• Spain CV, Scarlett JM, Houpt KA. (2004) Long term risks and benefits of early age neutering in cats. J Am Vet Med Assoc; 224:372–80.
• Root MV, Johnston SD, Johnston GR, et al. (1996) The effect of prepubertal and postpubertal gonadectomy on penile extrusion and urethral diameter in the domestic cat. Vet Radiol Ultrasound; 37: 363–66