De meeste kattenliefhebbers worden verliefd op een kattenras vanwege zijn bijzondere uiterlijk. Sommige kattenrassen hebben prachtige blauwe ogen, andere zijn geliefd om het bijzondere patroon in de vacht. Informatie over het uiterlijk van de verschillende rassen is dan ook makkelijk te vinden op internet. Een betrokken kattenbaasje zal zich toch ook willen verdiepen in de achtergrond en de specifieke behoeften van een kattenras.

Helaas biedt internet weinig hulp bij die specifieke zoektocht. De meeste rasbeschrijvingen zijn onvolledig, niet specifiek genoeg en geven een overgeromantiseerd beeld. Hierdoor lijkt het soms (onterecht) alsof de kattenrassen onderling niet zoveel van elkaar verschillen. Hoewel een kattenliefhebber over elke kat (ras of rasloos) wel iets liefs en moois zal kunnen opmerken – bestaan er wel degelijk belangrijke verschillen tussen de rassen. En de waarheid is dat sommige raskenmerken het ene kattenbaasje wel en het andere kattenbaasje niet zullen aanspreken. Waar het ene baasje verliefd kan worden op een zeer vocale kat (een kat die veel miauwt) kan een ander kattenbaasje hier juist op afknappen.

Het is in het belang van de kat dat een kattenbaasje vooraf goed geinformeerd is wat betreft de ras-specifieke kenmerken van de kat. Pas dan kun je bepalen of een ras volledig past bij je eigen wensen en of je de kat de juiste verzorging kunt bieden. Om deze reden zal de komende weken aandacht worden besteed aan de verschillende rassen, inclusief de gedragsproblemen die het meest worden gezien in de praktijk en naar voren komen in de wetenschappelijke literatuur. Zo kun je zelf bepalen of een ras goed bij je past en voorzorgsmaatregelen nemen om problemen in de toekomst te voorkomen. Deze blog is een algemene inleiding waarin wordt beschreven wat een raskat nu eigenlijk precies is en waarom het ene kattenras het andere niet is.

Mens heeft aan het uiterlijk van de kat gesleuteld

Het bestaan van de huiskat (Felis catus) is al duizenden jaren nauw vervlochten met dat van mensen. In vroegere tijden werd de kat vooral gezien als goedkope vorm van bestrijding tegen knaagdiertjes die gewasschade veroorzaakte. In tegenstelling tot honden, leende de kat zich niet zo goed om andere functies te bekleden zoals het samendrijven van vee of als hulp bij de jacht.

De kat is daarom nooit echt geselecteerd op het vervullen van een voor de mens nuttige functie. Het verjagen van knaagdieren is gedrag dat van nature voorkomt bij de kat. Waar de gedragsmatige verschillen tussen honden goed te herleiden is naar hun oorspronkelijke functie geldt dit niet voor katten. De mens heeft nooit een sterke behoefte gehad om de kat te veranderen qua vorm of functie. Als je naar de verschillende kattenrassen kijkt, is het echter wel duidelijk dat de mens gesleuteld heeft aan het uiterlijk van sommige katten.

Fokken of kunstmatige selectie: selecteren van eigenschappen

Het mechanisme waarmee bepaalde eigenschappen opzettelijk worden geselecteerd door mensen tijdens het fokken van dieren heet ‘kunstmatige selectie’. De mens selecteert daarbij alleen katten met de gunstige eigenschappen om nageslacht te krijgen, zodat deze eigenschappen steeds vaker voor gaan komen. De kleine groep huiskatten die intensieve kunstmatige selectie hebben ondergaan, zijn de raszuivere katten.

Fokken gebeurt voornamelijk via kunstmatige selectie, waarbij telkens katten die de gewenste uiterlijke kenmerken bezitten, met elkaar worden gekruisd. In sommige gevallen worden deze katten ook op gewenste karaktereigenschappen en gedrag gefokt. Het uiterlijk was en is nog steeds de belangrijkste eigenschap waarop wordt gefokt, maar door het fokken hangt bepaald gedrag wel samen met het ras. Een aantal vormen van kenmerkend gedrag in raskatten zijn dus geen toevallige bijwerking van de functie die ze ooit hadden, maar zijn heel bewust door de mens geselecteerd.

Eigenschappen van de kat liggen vast in zijn erfelijk materiaal

Hoe een dier eruit ziet en welke andere eigenschappen het heeft hangt af van welke erfelijke eigenschappen het heeft gekregen via de ouders (ook wel “de aanleg” genoemd), en omgevingsfactoren. Iedere ouder geeft de helft van het eigen erfelijk materiaal, het DNA, door aan de volgende generatie. Op dit DNA liggen genen, waarbij ieder gen zorgt voor een bepaalde eigenschap of variant daarvan. Welke eigenschappen een ouderdier heeft (en doorgeeft) wordt bepaald door hoe het erfelijk materiaal eruit ziet.

Zo bepaalt een of meerdere genen de vachtkleur, vachtlengte of bepaald gedrag. Daarnaast kunnen genen ook zorgen voor “gevoeligheid” waardoor het ene ras gevoeliger is voor bepaalde ziekten of gedragsproblemen dan het andere. Waarom de ene kat gedragsproblemen krijgt en de andere niet is voor een belangrijk deel – soms de helft – genetisch te verklaren, net als de vraag of deze problemen zullen aanhouden. Ook bij het ontstaan van bijvoorbeeld hartziekten (HCM) en nieraandoeningen (PKD) kunnen genen een grote rol spelen.

Welke kat soort heb ik?

Een raskat heeft in de basis dezelfde soort genen als een rasloze kat. Sommige genen hebben verschillende varianten. Zo bestaan er voor het gen wat voor de vachtkleur zorgt o.a. de varianten zwart, wit, rood, etc. Zoals in het voorbeeld, zijn er vele genen die (meerdere) varianten kennen. Rassen worden meestal zodanig gefokt dat ze voor bepaalde genen een bepaalde variant bezitten. Daardoor verschillen rassen van elkaar.  Een kruising of huis-tuin-en-keuken-kat heeft niet zo’n kenmerkend setje aan varianten en is dus geen ras.

Daarom kan een kruising van een rasloze kat met een raszuivere kat niet zorgen voor een raskat. Wanneer je twijfelt of je kat van een bepaald ras is, dan is de kans ook groot dat dit niet het geval is. Het is goed mogelijk dat je bepaalde kenmerken van een ras herkent in je lieverd, maar dit maakt de kat geen raskat. Een kat die niet raszuiver is, is geen raskat en wordt aangemerkt als een huis-tuin-en-keuken-kat. Uiteraard maakt hem dat niet minder mooi of lief. Elke kat is immers bijzonder. De enige manier waarop je kunt zien of een kat raszuiver is, is middels de stamboom.

Welke soorten raskatten zijn er?