Waarom zijn katten geobsedeerd door die rode stip van het laserlampje?

Of je nu vóór of tegen het spelen met laserlampjes bent, één ding staat vast. Die rode stip trekt de aandacht en zorgt ervoor dat katten direct in hun jachtmodus stappen. Katten staan direct aan en raken zichtbaar opgewonden. Hun pupillen worden groter, ze sluipen, en kunnen bijvoorbeeld gaan mekkeren. Vervolgens zullen ze het rode stipje achtervolgen, besluipen en proberen te vangen. Het triggert het jachtinstinct van katten zoals niks anders dat kan.

Hoe komt dat toch? Nu, dat is niet zo heel verwonderlijk. Die rode stip beweegt snel, onvoorspelbaar en een beetje schokkerig, waardoor het exact lijkt op een bewegend insect. En laat dat nu één van de favoriete prooidieren van de kat zijn. Jagen zit van nature ingebakken bij katten. Alles wat lijkt op en zich gedraagt als een prooi, zal de kat willen vangen.

De ogen van de kat zijn ook anders verbonden met de hersenen dan de onze, waardoor ze gevoeliger zijn voor beweging. Voor de kat is het dus geen rood lichtje maar iets dat snel en interessant beweegt, een denkbeeldige prooi. Zelfs wanneer je het lampje stilhoudt, zorgt de lichte trilling van je hand waarschijnlijk nog voor genoeg beweging om heel interessant te zijn voor je kat.

Het voordeel hiervan is dus dat zo’n laserlampje een geweldige vorm van lichaamsbeweging biedt. Het kan leuk zijn voor de kat, die deels zijn jaaginstinct kwijt kan. En het is leuk voor de mensen die ervan genieten om hun kat zo bezig te zien. Vooral voor binnenkatten die niet zoveel bewegen, kan een laser een makkelijke manier zijn om ze toch in beweging te krijgen. Er zijn dus best wat redenen op te noemen om de laserpointer wél in de speelroutine van de kat op te nemen.

Hoe goed doet die rode laser stip het als kattenprooi?

Om de vraag te beantwoorden of katten en lasers al dan niet een goed team vormen, is het belangrijk iets te begrijpen over het natuurlijke jaag- en eetgedrag. Een kat die voor zijn eigen kostje moet zorgen, doorloopt behoorlijk wat stappen voordat hij uiteindelijk kan beginnen met eten. De kattenprooi is degene die deel uitmaakt van al deze stappen. De acties die een kat onderneemt wanneer hij jaagt, staan min of meer vast:

1. Prooi zoeken middels zintuigen (reuk, tast en gehoor)
2. Achtervolgen/besluipen van de prooi
3. Bespringen/grijpen van de kattenprooi
4. Gevangen prooi doden
5. Opeten van zijn prooi

Als we nu teruggaan naar de laserpointer, hoeveel van deze stappen kan deze nepprooi dan vervullen? De kat kan hem 1) zoeken en 2) achtervolgen. Maar de derde stap wordt al wat lastiger. Je kat kan wel naar de rode stip springen maar er valt niets te grijpen. En het doden en opeten lukt al helemaal niet. Dus de kat kan een deel van zijn jachtgedrag kwijt op het lichtje van de laser. Maar hij blijft een beetje steken in de laatste stappen, waardoor ook wel wordt gezegd dat de kat hierdoor gefrustreerd en onvoldaan kan voelen. 

Zorgt een laserlampje voor frustratie of neurose?

Sommige dierenartsen en kattengedragstherapeuten waarschuwen er dan ook voor dat spelen met een laser psychologisch belastend kan zijn voor de kat. Omdat het teveel frustratie zou geven om voortdurend achter iets aan te zitten dat ze nooit kunnen vangen. Het spelen met een laserpen leidt niet tot een ervaring van succes of het ervaren van een succesvolle jacht, wat frustrerend zou zijn. Er wordt daarom ook wel beweerd dat dit kan leiden tot neurotisch of dwangmatig gedrag, zoals overmatig wassen (psychogene alopecia).

Net als mede kattenbioloog John Bradshaw acht ik dit zeer onwaarschijnlijk. Ten eerste omdat katten in de natuur hun jachtritueel en eetgedrag ook niet altijd volledig kunnen vervullen. Sterker nog, de meeste vangpogingen die katten in de natuur doen zijn niet succesvol. Volgens de theorie zou de natuur dan vol gefrustreerde en neurotische katten zitten, en dat is niet zo. Natuurlijk geeft dit een beetje frustratie, maar dus niet zoveel dat de kat er niet mee kan omgaan.

Geen enkel kattenspeeltje bootst een prooi 100% na

Daarnaast bestaat er geen enkel speeltje dat exact alle stappen van het jaag- en eetgedrag kan vervullen. Een speeltje is gewoonweg niet precies hetzelfde als een prooi. Om eens een goed voorbeeld te noemen, de speelhengel is het type speelgoed dat de meeste stappen van dit gedrag kan vervullen. Als je het speelgoed wilt bekijken dat ik hiervoor aanbeveel, bezoek dan eens de speelgoedpagina.

Aan de speelhengel zit een levensecht uitziend prooispeeltje vast die de kat kan 1) zoeken (op reuk, tast, gehoor) 2) achtervolgen en 3) vastgrijpen. De kat kán er eventueel ook 4) in bijten, tegen schoppen en mee worstelen. Maar dat is af te raden omdat het speelgoed dan sneller stuk gaat. In plaats hiervan kun je de kat beter een speeltje geven dat hiervoor gemaakt is zoals een kicker (trappelzak). Het is natuurlijk al helemaal niet de bedoeling dat de kat het speelgoed 5) ook opeet. Om dat allerlaatste stuk te vervullen, kun je de speelsessie afsluiten met het geven van een kattensnoepje.

Dus ook de speelhengel, die bekend staat als zeer goed kattenspeelgoed, vervult als prooi niet alle stappen van het jaag- en eetgedrag. Dat de kat de laser nooit zal kunnen vangen, zou dus op zichzelf geen groot probleem moeten zijn. Het niet kunnen vangen van de prooi, zal inderdaad een beetje frustratie geven. Maar niet zoveel dat dit voor (grote) problemen zorgt.

Tips om ook de laatste stappen met de laser te vervullen

Om je kat ook de laatste drie stappen te laten doorlopen wanneer je met de laser speelt, hebben we wat tips.

1. Begin de speelsessie met de laser, maar stap na een paar minuten over op een speelhengel. De kat kan dan daadwerkelijk een prooispeeltje vangen
2. Geef je kat na het spelen met de laser een kicker (trappelzak) die hij vast kan grijpen en waarmee hij kan worstelen
3. Tot slot kun je de speelsessie eindigen met wat lekkers dat hij kan opeten

Veroorzaakt een laserlampje gedragsproblemen?

Er wordt wel beweerd dat laserlampjes gevaarlijk zijn en zelfs gedragsproblemen kunnen veroorzaken. Een gedragsprobleem wordt echter meestal niet veroorzaakt door één gebeurtenis. En als dat wel zo is, dan gaat het om een trauma. Oftewel een hele heftige, schokkende gebeurtenis. De gebeurtenis is in dat geval zo ongewoon, pijnlijk, schokkend of extreem dat het de kat niet lukt om ermee om te gaan. Het gaat hierbij om gebeurtenissen waarbij de kat het idee heeft dat zijn leven in gevaar is of dat hij gewond kan raken. Zoals bij een ongeval of geweld. Of door het verlies van een belangrijk dier of persoon.

En daar voldoet het spelen met een laserlampje gewoonweg niet aan.

Wanneer kun je beter niet spelen met een laserlampje?

Op zichzelf veroorzaakt een laserlampje dus geen gedragsprobleem. Een ontspannen kat die goed in zijn vel zit, zal niet snel last hebben van het spelen met een laserlampje. Een stabiele kat kan prima omgaan met het kleine beetje frustratie dat samen gaat met het niet vangen van een prooi.

Een ander verhaal wordt het, wanneer de kat al erg gespannen of gefrustreerd is. Dan kan dat kleine beetje wel een probleem worden, omdat het de bestaande frustratie versterkt. Frustratie geeft stress en dat stapelt. Wanneer je kat in zijn dagelijkse leven telkens kleine beetjes stress ervaart kan die stapeling uiteindelijk leiden tot een grote hoeveelheid stress. En een grote hoeveelheid stress kan wel zorgen voor gedragsproblemen.

Wanneer jouw kat heftig reageert op een laserlampje, kan dat een signaal zijn dat je kat niet goed in zijn vel zit. Het is dan verstandig om niet met het laserlampje te spelen en de stressbron(nen) van je kat te achterhalen. Wanneer je dit niet alleen lukt, kun je altijd contact opnemen met onze kattengedragstherapeut.

Signalen die wijzen op teveel frustratie van het laserlampje:

• Constant mekkeren of miauwen
• Hijgen
• Blazen
• Dikke staart
• Ongecontroleerde, wilde bewegingen maken (tegen dingen oplopen, zichzelf pijn doen)
• Lang de grond af blijven zoeken nadat het lampje uit is

Onjuist gebruik van een laserlampje kan gevaarlijk zijn (voor de ogen)

Een laserlampje kan wel degelijk gevaarlijk zijn bij onjuist gebruik, namelijk voor de ogen. Zowel voor die van jezelf als die van je kat. Daarom moet je ook nooit met een laser in de ogen van de kat of die van jezelf schijnen. Als het vermogen van de laser tussen de 1 en 5 milliwatt ligt (geldt voor de meeste speelgoedlasers) zijn ze redelijk veilig. Maar toch kun je het beste altijd goed oppassen voor de oogjes. Let dus op het vermogen en daarnaast op het label “veilig voor huisdieren”. Ieder land heeft weer zijn eigen veiligheidsnormen (of geen normen). Het is beter om het zekere voor het onzekere te nemen!

Conclusie

Een laserlampje stimuleert gezonde lichaamsbeweging en vervult een stukje van het jachtgedrag van de kat. De beweging van het laserlichtje doet de kat denken aan een prooi waardoor hij hem wil vangen. Dat de kat deze denkbeeldige prooi nooit zal kunnen vangen geeft weliswaar een beetje frustratie. Maar niet zóveel dat dit problemen zou moeten geven. Het is voor de kat een veel groter probleem als hij helemaal geen opties heeft om te jagen.

Het laserlampje kan dus prima ter afwisseling gebruikt worden om met een (gezonde) kat te spelen. Om de kat tóch de mogelijkheid te geven om een prooi te vangen, kun je de speelsessie volledig maken met een speelhengel, een kicker en een snoepje.