Wanneer je kat meer dan normaal eet – dan is daar altijd een goede reden voor. Het valt alleen nog niet mee om achter deze reden te komen. Soms wordt overmatig eten veroorzaakt door ziekte. Een versnelde schildklier maakt katten bijvoorbeeld erg hongerig. Maar er kan ook sprake zijn van een psychische eetstoornis. Bij een kat is er dan sprake van verstoord eetgedrag. Dit komt vaker voor dan je misschien denkt. De problemen die wij het meest zien in de praktijk zijn: 1) Voerobsessie 2) Emotie eten 3) Pica. Gelukkig zijn al deze problemen goed te behandelen met gedragstherapie.

In deze blog geven we je alle handvatten om verstoord eetgedrag te herkennen. Herkenning van de symptomen is namelijk de eerste stap naar de oplossing. Daarnaast vertellen we je ook wat je het beste kunt doen als je deze symptomen bij je eigen kat herkent.

Normaal eetgedrag van de kat

Eetgedrag is natuurlijk, aangeboren gedrag. Dat betekent dat zodra een kat geboren wordt, hij weet dát en hoe hij moet eten. Daar hoeft hij niets voor te leren. Het stukje wat een kat wel moet leren, is wát hij precies kan eten en wat hij lekker vindt of niet.

De moederpoes speelt daarbij een grote rol. In de natuur leert zij haar kittens wat ze kunnen eten, door prooien te brengen. Bij huiskatten is het belangrijk dat kittens aan verschillende soorten en smaken voer gewend worden door de fokker. Met fokker bedoelen we degene waarbij het nestje is geboren en die de kittens grootbrengt. Door katten al jong te wennen aan verschillende smaken en structuren worden ze later namelijk minder kieskeurig.

Je staat er misschien niet dagelijks bij stil, maar “eten” bestaat uit meer dan alleen kattenbrokjes naar binnen werken. Normaal eetgedrag bestaat uit kleine stukjes gedrag (gedragselementen) die in een bepaalde vaste volgorde voorkomen. Samen zorgen alle stukjes gedrag ervoor dat de kat kan eten.

Eetgedrag kan opgedeeld worden in kleine stukjes gedrag:

Honger zorgt ervoor dat de kat naar eten gaat zoeken

Honger is een seintje van het kattenlichaam dat er behoefte is aan eten. Wanneer het kattenlijf niet genoeg energie meer heeft ontstaat honger. Honger is  het startsein dat de kat aanspoort om naar eten te zoeken.

Het begin van eetgedrag is eten zoeken

Als de kat honger heeft, moet hij eerst op zoek naar voedsel. In de natuur gebruikt de kat hier al zijn zintuigen voor. Hij houdt aandachtig in de gaten of hij wat ziet bewegen. Hij luistert of hij iets in de planten hoort ritselen. En hij ruikt of er een prooi in de buurt is.

De meeste huiskatten hoeven niet meer actief op zoek naar eten. Wanneer je voerpuzzels gebruikt en deze telkens verplaatst, zal je kat ook op zoek moeten naar zijn eten. Wanneer je kat uit een voerbakje eet, dan hoeft hij weing moeite te doen.

Eten vangen

In de natuur moet een kat – wanneer hij een prooi heeft gevonden – deze ook nog vangen. Dit kost de kat heel veel energie want niet elke vangpoging lukt. Een kat vangt in minder dan de helft van elke vangpogingen zijn prooi.

Onze huiskatten krijgen voer en hoeven over het algemeen geen prooien te vangen.

Eten van de prooi

Door te eten krijgt de kat voedingsstoffen en energie binnen. In een normale situatie heeft de kat een neutraal gevoel bij het eten zelf. De kat wordt er niet overdreven blij van. Hij is niet agressief. Hij eet rustig en het volle gevoel geef hem voldoening.

Vol gevoel

Wanneer de kat genoeg gegeten heeft, zit hij vol. De maag van een kat is ongeveer zo groot als een pingpongbal. Hij is zo gevormd dat er niet meer dan 1-2 eetlepels voer in past. Deze hoeveelheid komt overeen met wat ze normaal binnenkrijgen wanneer ze een natuurlijke prooi eten.

Dit is ook de reden waarom je kat meteen weer alles uitbraakt wanneer ze een grote portie voer in één keer opeet. De kattenmaag is niet gemaakt voor zoveel voer. Van nature eten katten gedurende de dag kleine beetjes voer. Katten zonder eetproblemen overeten zichzelf niet en stoppen met eten als de maag vol zit. Dit is ook weer een seintje van het kattenlijf en stopt normaalgesproken de maaltijd.

Stoppen met eten van een maaltijd

Wanneer de kat vol zit en de maaltijd is gestopt, is hij dus klaar met eten. In een normale situatie stopt dit het eetgedrag en gaat de kat iets anders doen.

Normaal (eet)gedrag heeft een functie

Je kunt normaal gedrag herkennen aan het feit dat het een duidelijke functie heeft. Normaal eetgedrag heeft namelijk als functie om de kat te voeden. De kat moet voldoende energie en voedingsstoffen binnenkrijgen om gezond te blijven.

Normaal (eet)gedrag heeft een gezamenlijk doel

Normaal gedrag is ook te herkennen aan het gezamenlijke doel. Alle handelingen die kat uitvoert hebben als doel om te kunnen eten.

Normaal (eet)gedrag is passend bij de situatie

Katten zijn redelijk flexibel in het aanpassen van hun gedrag aan de situatie. Als de situatie verandert is het slim om je aan te passen aan deze verandering en niet te blijven hangen in oude gewoontes.

Normaal eetgedrag duurt een bepaalde tijd

Naast dat normaal eetgedrag er op een bepaalde manier uitziet, is een kat er ook een normale tijd mee bezig. In de natuur is een kat wel 12 uur per dag bezig met jagen. Het grootste gedeelte van die tijd is de kat bezig met het zoeken naar en vangen van zijn prooi. Terwijl het eten van de prooi eigenlijk maar heel kort duurt.

Het normale eetgedrag van de huiskat ziet er natuurlijk heel anders uit. De kat hoeft meestal niet meer op zoek naar zijn prooi. En hij hoeft deze in ieder geval niet meer te vangen. Toch is er ook bij de huiskat sprake van een bepaalde tijd die normaal is om met zijn eten bezig te zijn.

Wat is verstoord eetgedrag?

Verstoord eetgedrag is eetgedrag dat afwijkt van de bovenstaande kenmerken van normaal eetgedrag. Zo kan het gedrag van de kat niet passend zijn voor de situatie waarin hij nu in zit. Of het is zijn functie of doel verloren. De volgorde klopt niet meer (volledig). Of de duur van het eten wijkt van wat normaal is. Het normale eetgedrag van een kat kan verstoord raken door verschillende factoren.

Oorzaken van eetprobleem bij de kat (psychogeen abnormaal eetgedrag)

Er zijn verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat de kat zijn normale eetgedrag verstoord raakt:

1. Voedselschaarste
2. Concurrentie
3. Vroege moederscheiding
4. Stress

1 & 2 Voedselschaarste en concurrentie

Wanneer katten opgroeien in een omgeving waarin eten – om een of andere reden – schaars is, zullen ze overschakelen op een overlevingsmodus. En dus eten ze wat en wanneer ze kunnen. Een kat moet immers eten om te overleven. Dit is nuttig en normaal gedrag op het moment dat het de kat helpt om te overleven. We zien dit bijvoorbeeld bij straatkatten.

Ook wanneer katten erg hun best moeten doen om te kunnen eten, of het eten zelfs moeten verdedigen, zullen zij erg gericht raken op eten. Ook dit zien we veel bij ex-straatkatten. Maar ook bij katten die samen met veel dieren in een huis geleefd hebben. Wanneer dieren elkaars eten (willen) opeten, is dat een vorm van concurrentie. Dit zorgt ervoor dat niet elk dier evenveel kan eten. En sommige dieren soms te weinig kunnen eten. Hierdoor ontstaat (het idee van) voedselschaarste en dit kan zorgen voor het ontstaan van eetproblemen zoals een voerobsessie en pica.

3. & 4. Stress en vroege moederscheiding

Vroege moederscheiding maakt katten extra stressgevoelig. Ze ervaren sneller stress en het duurt langer voordat zij weer rustig worden. Een hoge mate van stress kan ervoor zorgen dat katten afwijkend gaan eten. Met een mooi woord kunnen zij last krijgen van psychogeen abnormaal eetgedrag. Dit is abnormaal eetgedrag met een psychische oorzaak. Symptomen hiervan zijn bijvoorbeeld bedelen en voeragressie. Vroege moederscheiding en stress maken katten gevoeliger voor eetproblemen zoals emotie-eten, voerobsessie en pica.

Stressgevoeligheid kan ook aangeboren zijn (een gestreste moederpoes geeft haar stress door aan haar ongeboren kittens). Stress kan ook veroorzaakt worden door iets in de kat zijn leefomgeving. En katten ervaren stress wanneer zij onvoldoende hun soorteigen gedrag kunnen vertonen en/of hun natuurlijke behoeften onvoldoende worden ingevuld. Hoe meer er van deze factoren een rol spelen, hoe heviger de stress zal zijn.

Symptomen herkennen – hoe ziet verstoord eetgedrag eruit?

1. Je kat steelt eten 
2. Hij wordt agressief wanneer hij eet
3. Eten zorgt voor veel opwinding
4. Schrokken
5. Sabbelen, knagen of eten van oneetbaar materiaal
6. Hij blijft zoeken naar eten 
7. Kat blijft eten terwijl hij vol zit

Eetprobleem bij de kat: Voerobsessie 

Wat is een voerobsessie?

Een voerobsessie is een eetprobleem waarbij katten overmatig gericht zijn op voer en dit eventueel verdedigen met agressie. De kat heeft onterecht het idee dat er sprake is van voedselschaarste en dat hij moet eten – wat en waar hij kan – om te overleven. Een voerobsessie ontstaat vaak door een combinatie van vroege moederscheiding,  voedselschaarste en/of concurrentie.

Symptomen voerobsessie

Voerobsessieve katten lijken altijd uitgehongerd

Dit zijn vaak (straat)katten die te maken hebben gehad met schaarste van voedsel en/of concurrentie. Of katten die opgegroeid zijn in huishoudens met heel veel andere katten en/of andere dieren. Oftewel, er was weinig eten en/of ze hebben hier heel erg hun best voor moeten doen toen ze jong waren. Wanneer katten op straat leven of moeten concurreren om eten, is dit soort eetgedrag nuttig en passend bij de situatie. Het helpt de kat te overleven.  Een groep katten blijft echter hangen in dit eetpatroon en blijft altijd zo eten, ook als de voedselschaarste en concurrentie er niet meer is. Dan spreken we van een eetprobleem.

Nu is het “eten wat je kan, waar je kan” op zich ook iets wat de kat zijn natuurlijke eetgedrag kenmerkt. Katten zijn opportunisten waardoor ze altijd eten waar ze kunnen. Maar bij een kat met een voedselobsessie is dit erg uitvergroot. Je kat lijkt wel altijd uitgehongerd, terwijl hij genoeg te eten krijgt.

katten met voerobsessie stelen vaak (mensen) eten

Een kat met normaal eetgedrag zal bijvoorbeeld wat gratis brokjes bij de buren nooit afslaan. Een kat met een voedselobsessie zal vaak ook de kaas (en de worst en de vruchtenhagel) van je brood proberen te stelen. Oftewel ze eten en stelen vaak menseneten. Daarnaast stelen ze ook kattensnoepjes of de eigen brokjes als ze dat lukt.

bron: The dodo, Food-Obsessed Cat Has Taught Himself To Open Containers With His Teeth | The Dodo Cat Crazy, 21 aug. 2021, Youtube.

In de video hierboven zeggen de eigenaars (gekscherend) dat deze kat een talent voor stelen heeft. En dat het in zijn karakter zit. Nu is het inderdaad bijna bewonderingswaardig hoe goed deze kat is geworden in het stelen van eten. Maar een voerobsessie is echter geen karaktertrek of iets wat bij een kat hoort zoals ook in de video wordt gezegd. Het is een gedragsprobleem waar zowel de baasjes last van kunnen hebben. Maar de kat in ieder geval last van heeft.

Katten met een voerobsessie schrokken

Een kat met een voerobsessie zal zijn etensbakje niet rustig leeg eten, daarentegen eet hij het bakje snel en helemaal leeg. Ze eten alsof hun leven ervanaf hangt, alsof ze al 3 weken niet gegeten hebben. Het bakje móet leeg, tot op het allerlaatste kruimeltje. Hij neemt geen pauzes tussendoor om even om zich heen te kijken. Katten met honger eten op een vergelijkbare manier maar voerobsessieve katten doen dit ook als ze genoeg te eten hebben.

bron: Ignacia Docmack, Extreme Hungry Cats, 20 okt. 2015, Youtube

Kat met voerobsessie wordt overmatig enthousiast rond etenstijd

De meeste katten kunnen echt wel blij worden van hun favoriete (nat)voer. Maar bij een voerobsessieve kat is ook dit weer uitvergroot. Het eten zorgt voor overmatige opwinding en sommige worden zelfs hysterisch rondom etenstijd. Dit is bijvoorbeeld te herkennen aan hard miauwen, je bijna omver lopen,  vergrote pupillen en een dikke staart. Vooral die dikke staart is heel kenmerkend omdat dit wijst op een heel hoge mate van opwinding.

Bij deze katten zien we ook vaak ‘droogsproeien’. De kat trappelt dan met de pootjes en trilt met de staart alsof hij gaat sproeien, maar hij sproeit niet.

Voerobsessieve katten zijn vaak agressief 

Hoe schaarser voedsel is, hoe waardevoller en belangrijker het wordt voor een kat. De kat heeft ten slotte voedsel nodig om te kunnen overleven. Hoe belangrijker en waardevoller iets is, des te groter de beschermingsdrang wordt van je kat. Sommige katten zullen daarom een gepikt stuk kaas beschermen alsof hun leven er vanaf hangt. Want zo voelt dat ook echt voor deze katten. Dat willen beschermen gaat vaak samen met agressie. Dat kan zowel richting eigenaar zijn, als richting andere katten.

bron: the dodo, Cat goes WILD for Trader Joe’s ciabatta! | The Dodo Cat Crazy, 17 jul. 2021, Youtube

Kat met voedselobsessie blijft soms zoeken naar eten

Wat ook een mogelijkheid is, is dat de volgorde van de stukjes gedrag niet klopt. Normaal gesproken begint eetgedrag met honger en eindigt bij een verzadigd gevoel. Hierna gaat de kat wat anders doen. Bij sommige katten klopt deze volgorde niet meer. Er zijn bijvoorbeeld katten die na een maaltijd weer beginnen met zoeken naar eten. Het gedrag eindigt dan niet hoe het moet eindigen. Dit gedrag heeft daarnaast ook zijn functie verloren omdat de kat niet bezig is met zijn honger te stillen.

Wat je het beste kunt doen als je een kat met een voerobsessie hebt

Natvoer vult goed

Wanneer je kat erg veel eet is het goed om honger als factor uit te sluiten. Een kat heeft meerdere kleine porties voer per dag nodig. En deze hoeveelheid moet goed passen bij zijn lichaamsgewicht en leeftijd. Meer natvoer geven kan soms een groot verschil maken, omdat dit goed vult terwijl het minder energie dan brokjes bevat. Je kat zal in ieder geval moeten ervaren dat hij nu genoeg voer krijgt en hij geen honger meer hoeft te hebben.

Concurrentie verhelpen

Een voerobsessie ontstaat meestal als de kat wat jonger is. Hier kun je natuurlijk niks meer aan veranderen. Maar je kunt er wel voor zorgen dat hij nu geen concurrentie ervaart. Katten zijn sociale dieren maar solitaire eters en jagers. Ze eten en jagen in de natuur alleen, simpelweg omdat de prooien te klein zijn om te delen. Katten vinden het dan ook niet zo gezellig om samen te eten. Je kan een voerobsessieve kat een beetje helpen door hem een eigen eetplekje te geven. Hij eet het fijnst als hij niet gestoord kan worden door andere katten, kinderen, dieren.

Voerpuzzels voor kleine porties en tegen schrokken

Een voerpuzzel is een voerdispenser waar je kat door verschillende handelingen een klein beetje voer uit kan halen. Voor elke voerpuzzel zijn andere handelingen nodig. En daarom bestaan er zowel makkelijke als moeilijke. Voerpuzzels gaan verveling en schrokken tegen.

Op onze webshop vindt je verschillende voerpuzzels waarvan je hieronder enkele voorbeelden ziet. Wil je deze shoppen, klik hier.

Kattengedragstherapie is meestal nodig om voerobsessie te verhelpen

Daarnaast hebben voerobsessieve katten heel veel triggers. Een trigger wordt gezien als alles dat aanzet tot het ontstaan van de symptomen. Het is heel belangrijk om deze in kaart te brengen en te ontkoppelen van het eetgedrag.

Daarnaast zal het eetgedrag zonodig bijgestuurd moeten worden naar het normale patroon, omdat de kat dit zelf niet kan. Hij heeft zichzelf namelijk gedrag aangeleerd wat hem geholpen heeft te overleven. Omdat dit zo belangrijk is voor een kat, is dit gedrag heel star en zal de kat hier niet zo snel zelf vanaf stappen. We zullen hem hierbij moeten helpen.

Je snapt nu misschien ook dat dit geen probleem is dat met wat simpele tips op te lossen is. Een voerobsessie is dan ook vaak heel lastig om zelf op te lossen. Het is belangrijk om dit op een juiste manier te doen, omdat onjuiste methodes het probleem kunnen verergeren. Lekker in je Vacht is gespecialiseerd in (complex) verstoord eetgedrag.

Verstoord eetgedrag: Emotie-eten

Wat is emotie-eten bij de kat?

Emotie-eten of stresseten is teveel eten als reactie op vervelende gevoelens. Het eten leidt de kat af van het nare gevoel en het kan daarnaast ook vervelende gevoelens dempen. Eten geeft een gevoel van voldoening, het voelt goed. Ook voor je kat. Dat is de reden waarom katten, net zoals mensen, hun vervelende emoties proberen weg te eten. Katten die depressief, gespannen of verveeld zijn, kunnen meer gaan eten dan normaal. Eten is ook een soort bezigheidstherapie. Wanneer je kat zich verveelt, kan hij meer eten dan normaal om maar wat te doen te hebben.

Symptomen van emotie-eten

Ook bij emotie-eten, eten katten teveel en niet zozeer omdat zij honger hebben. Het verschil met een voerobsessie is echter dat stress het eten direct uitlokt.

De oplossing

De oplossing is altijd om de oorzaak te achterhalen en deze weg te nemen. Het heeft weinig zin om de kat zijn eten weg te nemen. Je kat zal zich dan enkel nog ongelukkiger voelen wat het probleem verergert. Kijk liever naar de onderliggende emotionele oorzaken (eventueel samen met een gedragstherapeut). Depressie is vaak lastig om zelf op te lossen. Maar verveling is wel goed zelf op te lossen door bijvoorbeeld de leefomgeving uitdagend te maken. Meer samen te spelen met je kat. De kat een veilige buitenruimte te geven. En in het geval van een kat met een goede sociale basis, kan een kattenvriendje waardevol zijn.

Pica (sabbelen, zuigen, knagen op oneetbaar materiaal)

We hebben over Pica al een uitgebreide blog geschreven, klik hier. De Pica kat sabbelt, knaagt op of eet iets wat geen voedingswaarde heeft. Sommige katten sabbelen of dabben op een badjas, op zijn baasje of op een kleedje of kussen. Andere katten knagen graag karton stuk. En er zijn ook katten die echt oneetbaar materiaal zoals plastic of textiel opeten.

We noemen hem nog even omdat het ook een vorm van abnormaal eetgedrag is. En vaak samen gaat met een voerobsessie.

Hoe vervelend is een eetprobleem voor je kat?

Als je de symptomen hierboven in je eigen kat herkent, wil je vast graag weten of je kat hier ook last van heeft. Helaas is dat inderdaad zo. Veel van de besproken eetproblemen worden veroorzaakt door stress. Dat betekent dus automatisch dat je kat teveel stress ervaart. Stress geeft een opgejaagd gevoel en kost een hele hoop energie. Daarnaast maakt stress de kat gevoeliger voor ziekte.

Een voerobsessie heeft te maken met hoe de kat is opgegroeid. Een kat die het gevoel heeft dat hij aan het overleven is (ook al is dat onterecht) heeft ook stress. Zeker op de momenten dat hij getriggerd wordt. Het is daarom raadzaam om altijd iets te doen aan deze gedragsproblemen.